Vào khoảng 1875-1880, có một vị thừa sai người Pháp là cha Archimbaud Đức, cùng với một số giáo dân gốc Bình Định và Quảng Bình đến đến Phan Thiết sinh sống. Thọat đầu cố Đức và giáo dân dựng lên một ngôi nhà nguyện thô sơ, mái lá vách tre, trên một khu đất nhỏ thuộc làng Lạc Đạo. Năm 1890, cha Labiausse Sáng, chánh xứ 1905-1908, từ trầnngày 15-6-1941, cho xây dựng thánh đường bằng gạch lợp ngói, rộng rãi hơn, vì số giáo dân ngày một tăng thêm. Tiếp theo, cố Mossard,  Masseron Ròng, chánh xứ 1908-1911, xây nhà xứ làm nơi ở cho các linh mục thừa sai Paris. Cha P. Barré Thiên, chánh xứ 1920-1922, cha Ximon Chánh phụ tá 1919-1922.

Năm 1941 cha Brugidou Báu (từ trần 27-6-1962, nay còn ngôi mộ của ngài trong khuôn viên nhà thờ) về làm chánh xứ. Năm 1945 Việt Minh đốt nhà thờ, bắt cha Báu đi tù. Trong thời gian cha Báu ở tù, tòa Giám Mục Sài Gòn cử cha FX Trần Thanh Khâm  ra phục vụ từ tháng 5-1945 đến tháng 3-1946 (sau này là giám mục phụ tá Sài Gòn 1966-1976). Sau khi cha Báu được trả về, ngài cho xây lại nhà thờ. Thời cố Báu làm chính xứ 1941-1956, có cha Phaolô Võ Văn Chánh (sinh 1924 tại Thị Nghè, linh mục 1951 tại Sài Gòn, từ trần 26-7-2007), phụ tá  1953-1957. Cha Giuse Nguyễn Minh Chiếu là linh mục Việt Nam đầu tiên làm chính xứ 1956-1958.

Từ 1880 đến 1907 giáo xứ  thuộc giáo phận Đông Đàng Trong tức là Quy Nhơn

Trong giai đọan này có 02 cha thuộc hội Thừa Sai Paris  phục vụ.

Từ 1907 cho đến 1957, giáo xứ thuộc giáo phận Tây Đàng Trong tức là Sài Gòn

Trong giai đọan này có 3 cha thuộc hội Thừa Sai Paris và 1 cha Việt Nam  làm chánh xứ, 2 cha Việt Nam phụ tá.

Thời cố Thommeret Thơm Chánh xứ 1958-1960, từ trần  31-8-1985 tại Pháp), có cha Lui Lê Văn Sinh (sinh 1931 tại Chợ Mới, Nha Trang, linh mục 1959, phụ tá  1959-1963, từ trần 03-8-2004 tại Nha Trang). Các cha cho mở rộng nhà thờ. Năm 1960 cố Victor Caillon, Năng, (sinh 1906 tại Pháp, linh mục 1932, từ trần 15-4-1983 tại Pháp), là vị thừa sai cuối cùng làm chính xứ đến 1968. Năm 1964 cha Năng xây nhà xứ tức là nhà vuông 1 tầng, được tân trang (2006) và sơn lại (2013), hiện đang được xử dụng làm phòng họp, văn phòng giáo xứ và phòng ở của 2 cha phụ tá. Thời cha Năng có các cha : Phaolô Trần Sơn Bích (sinh 1928 tại Thanh Hóa, linh mục 1957 tại Pháp, từ trần ngày 15-10-2011 tại Sài Gòn, an táng tại nghĩa trang gx Lương Sơn, Nha Trang), phụ tá từ năm 1963-1964, cha Giuse Nguyễn Thanh Vân (sinh 1932 tại Thanh Hóa, linh mục 1963, tử nạn vì bom ngày 28-01-1973, an táng  tại khuôn viên nhà thờ Gia An,) phụ tá từ năm 1963-1967, cha Antôn Vũ Ngọc Đăng (sinh 1937 tại Thanh Hóa, linh mục 1967 tại Huế, phụ tá từ năm 1967-1970). Năm 1968 Cha Phêrô Maria Phạm Dương Thái ( sinh 1931 tại, Hà Tĩnh, linh mục 1963 tại Nha Trang, từ trần ngày 29-6-1992, an táng tại giáo họ Lộc Giang, giáo xứ Tân Hội, Hà Tĩnh) về làm chinh xứ, các cha Phêrô Bùi Duy Nghiệp (sinh 1941 tại Nha Trang, linh mục 1969 tại Đà Nẵng), phụ tá từ 1969-1970, cha F. Atxidi Nguyễn Cao Cầu (sinh 1942, tại gx Tầm Hưng, linh mục 1970 tại Tha La, Tây Ninh, từ trần ngày 2-6-1991, an táng  tại Tầm Hưng), phụ tá từ 1970-1972.

Năm 1972 cha Giuse Nguyễn Viết Cư ( sinh 1917 tại Hòa Ninh, Quảng Bình, linh mục 1950 tại Huế), tốt nghiệp tiến sĩ giáo luật và dân luật ở Rôma, về làm chính xứ. Tân linh mục Gioan Nguyễn Văn Hảo (sinh 1944 tại Quảng Bình, linh mục 1972 tại Nha Trang), phụ tá từ năm 1972-1974, tân linh mục Augútinô Nguyễn Văn Lạc (sinh 1947 tại Tầm Hưng, linh mục 1974 tại Nha Trang) phụ tá từ năm 1974-1975. Tân linh mục FX Đinh Tiên Đường (sinh 1945 tại Nghệ An, linh mục 1975) phụ tá từ năm 1975-1986.

Từ 1957 đến 1975, giáo xứ thuộc giáo phận Nha Trang.

Trong giai đọan này có 2 cha thuộc hội Thừa Sai Paris và 2 cha Việt Nam  làm chánh xứ, 8 cha VN phụ tá.

Từ 1975 đến nay giáo xứ thuộc giáo phận Phan Thiết

Ngày 30-01-1975, tòa thánh thiết lập địa phận Phan Thiết, nhà thờ giáo xứ trở thành nhà thờ Chính Tòa của giáo phận mới. Cha chính xứ đương nhiệm Giuse Nguyễn Viết Cư được bổ nhiệm làm linh mục Tổng Đại Diện tiên khởi của tân giáo phận.

Ngày 20-5-1986, cha Giuse Nguyễn Viết Cư từ trần tại nhà xứ Chính Tòa, hưởng thọ 69 tuổi. Hài cốt được cải táng về trong khuôn viên nhà thờChính Tòa. Cha phụ tá FX Đinh Tiên Đường làm quản nhiệm giáo xứ.

Ngày 14-02-1988, cha Giuse Nguyễn Tiến Huynh (sinh 1930 tại Hòa Ninh, Quảng Bình, linh mục 1958 tại Pháp), tốt nghiệp tiến sĩ tâm lý ở Pháp, về nhận nhiệm vụ chính xứ. Ngày 3-4-1992 cha cùng với giáo phận và giáo xứ khởi công xây nhà thờ Chính Tòa mới đến 15-8-1993 cung hiến. Trong thời gian này cha Huynh cũng xây thêm nhà giáo lý. Ngày 8-2-1997 cha Huynh được thuyên chuyển đi làm quản xứ Vinh Phú, rồi Rạng. Ngài về nhà hưu  dưỡng linh mục Phan Thiết tháng 7-2008 và từ trần tại đây ngày 17-8-2008. Tân linh mục Phêrô Hòang Văn Thinh (sinh 1949 tại Nghệ An, linh mục 1996 tại Phan Thiết) phụ tá từ 1996-1998.

Ngày 25-02-1997 cha GB Trương Văn Hiếu (sinh 1922 tại Nghệ An, linh mục 1956 tại Sài Gòn) làm chính xứ đến tháng 10 năm 2005 về nhà hưu dưỡng giáo phận Phan Thiết, từ trần ngày 21-5-2011. Tân linh mục FX Nguyễn Quang Minh (sinh 1966 tại gx Thanh Hải, Phan Thiết, linh mục 1998), phụ tá từ năm 1998-2005, linh mục  Giacôbê Tạ Chúc (sinh 1968 tại Quảng Trị, linh mục 2004 tại Phan Thiết) phụ tá từ 2005-2006.

Ngày 18-10-2005, cha Giuse Hồ Sĩ Hữu (sinh 1949 tại Nghệ An, linh mục 1991 tại Phan Thiết), mới du học ở Pháp về, được bổ nhiệm làm chánh xứ, và từ mùa hè 2007, kiêm quyền Hạt Trưởng giáo hạt Phan Thiết. Ngày 24-2-2008 cha Hữu được thuyên chuyển về làm Chưởng Ấn kiêm Chánh Văn Phòng tòa giám mục Phan Thiết. Cha Hữu đã đại tu nhà xứ, làm hệ thống đường sạch đẹp trong giáo họ Anrê Trông (Bình Hải 1), lắp đặt nhà máy sản xuất nước sạch cho giáo xứ, đóng trần cung thánh. Tân linh mục Micae Cù Đức Trí (sinh 1972 tại gx Thanh Xuân, linh mục 2006 tại Phan Thiết) phụ tá từ 2006 đến 2009.

Ngày 27-02-2008 cha FX Phạm Quyền (sinh 1943 tại Hà Tĩnh, linh mục 1972 tại Đà Lạt) được thuyên chuyển về làm chánh xứ và Hạt Trưởng Phan Thiết. Sau 3 năm phụ tá ngày 11-12-2009 cha Trí được bổ nhiệm làm chánh xứ tiên khởi giáo xứ Vũ Hòa, hạt Đức Tánh. Giữa tháng 12-2009, tân linh mục Phêrô Đào Thanh Khánh (sinh 1975 tại gx Vinh Phú, linh mục 2009 tại Phan Thiết) về làm phụ tá đến tháng 6-2011, đi du học tại Áo. Tân linh mục GB Nguyễn Trường Hải, sinh 1970 tại gx Tân Lý, Linh mục 2011 tại Phan Thiết, phụ tá từ tháng 8-2011 đến tháng 6 -2012, được bổ nhiệm là chánh xứ Đồng Tiến. Ngày 25-6-2012  tân linh  Phaolô Nguyễn Bá Huân, sinh 1974 tại giáo xứ Thọ Tràng, linh mục 2012 tại Phan Thiết và tân linh mục Gioan Vianney Dương Nguyên Kha, sinh năm 1978 tại giáo xứ Thanh Xuân, linh mục 2012 tại Phan Thiết về làm phụ tá.

Ngày 18-11-2007, UBND tỉnh Bình Thuận có văn bản trả lời không giải quyết  các đơn khiếu nại trong năm 2007 do cha Hồ Sĩ Hữu  yêu cầu giao lại đất trường Anna cũ. Tháng 4-2008, cha chánh xứ Phạm Quyền tiếp tục làm đơn xin giao lại đất trường Anna. Tháng 5-2009 UBND tỉnh Bình Thuận đã ký quyết định giao lại đất trường Anna. Tháng 6-2011 Đức Giám Mục Giuse Vũ Duy Thống ký quyết định phân chia ranh giới giữa giáo xứ Chính Tòa và chủng viện Nicôla. Sau nhiều tháng họp bàn kỹ lưỡng với HĐMVGX, ngày 15-10-2011 cha chánh xứ Phạm Quyền đã nạp đơn xin xây dựng nhà Mục Vụ. Đầu năm 2012 Tỉnh Bình Thuận đã cấp giấy chứng nhận  cho nhà thờ Chính Tòa  xử dụng khu đất với diện tích 6.395m² ,  cấp giấy phép xây dựng nhà Mục Vụ : 1 trệt và 1 lầu với diện tích xây dựng 1.600m² . Ngày 14-5-2012 Đức Cha Giuse Vũ Duy Thống đã chủ tế thánh lễ đồng tế với cha Tổng Đại Diện, 5 cha hạt trưởng, môt số cha trong hạt Phan Thiết cùng các cha trước đây đã phục vụ giáo xứ Chính Tòa, làm phép viên đá cho nhà Mục Vụ. Ngày 16-5-2012 Cty Xây Dựng 386 khởi công đào móng xây dựng. Sau 6 tháng xây dựng, ngày 2-12-2013,  nhân ngày chầu lượt của giáo xứ, Đức  chaGiuse Vũ Duy Thống, giám mục giáo phận Phan Thiết và Đức cha Phaolô Nguyễn Thanh Hoan nguyên GM gp PT đã cử hành nghi thức làm phép nhà Mục vụ.

Giáo xứ Chinh Tòa Phan Thiết gồm các phường: Lạc Đạo, Đức Nghĩa, Đức Long, xã Tiến Lợi và xã Tiến Thành cùng khu phố 1,2,3 phường Đức Thắng, TP Phan Thiết. Nhà thờ Chính Tòa tọa lạc tại số 587 đường Trần Hưng Đạo, nhà xứ tại 2b đường Hàn Thuyên, P. Lạc Đạo.

Năm 2009 chia lại ranh giới các giáo họ Thánh Đường và Tam Hiệp, nhập hai giáo họ Đức Long và Tiến Lợi lại thành một giáo họ. Mỗi giáo họ nhận một vị thánh Tử Đạo VN làm bổn mạng để mừng kính hàng năm. Cuối năm 2009 chỉnh trang lại cung thánh.

Giờ lễ Nhà Thờ Giáo Xứ Chánh Toà Phan Thiết

Nguồn: gpphanthiet.com