Năm 1957 nhóm 11 gia đình công giáo đầu tiên gốc địa phận Bắc Ninh đến vùng Phú Thọ Lều thuê đất của Thánh Thất Cao Đài, thuộc ấp Phú Trung 1, Xã Phú Thọ Hòa, Quận Tân Bình( khi đó còn là vùng đất hoang vắng trồng bông lài) tự cất nhà đơn sơ để ở, tự túc mưu sinh. Nhóm 11 gia đình công giáo với khoảng 40 nhân danh này đã xin gia nhập Giáo xứ Phú Bình và được Cha cố Tôma Phạm Ngọc Biểu, chánh xứ Phú Bình nhận. Năm 1959 Cha cố Tôma Phạm Ngọc Biểu cho bầu tân Ban hành giáo và thành lập Họ đạo mới lấy tên là Họ Phú Hòa thuộc xứ Phú Bình.

Phú Hòa thật là đất lành, nhiều gia đình tựu về Phú Hòa định cư lập nghiệp,   đến năm 1971 cộng đoàn Phú Hòa đã có được 75 gia đình với khoảng 370 nhân danh, là 1 trong 8 Họ của Giáo xứ Phú Bình gồm người: Bắc, Hoa, Nam đa số là nhân dân lao động, sống bằng nghề nấu rượu, chăn nuôi, buôn bán nhỏ, làm đậu hũ, nghề nấu rượu về sau không được ủng hộ nên không được duy trì. Ngoài 75 gia đình đã gia nhập Họ Đạo, Phú hòa còn có nhiều gia đình công giáo rối ren, vì nhiều lý do, bỏ Nhà thờ, quên Chúa, và rất nhiều anh chị em lương dân chưa biết Chúa. Cha Cố Tôma khi ấy nhận định: đây là điểm để truyền giáo của Giáo phận Sàigòn. Vì thế Cha Cố Tôma Phạm Ngọc Biểu và dân họ tâm đồng ý hợp, nhất định phải xây dựng một Nhà nguyện ở khu vực trong Họ đạo Phú Hòa: Phú Hòa phải trở thành điểm truyền giáo của giáo phận.

Cầu được ước thấy, lời cầu xin chân thành của dân họ đã được Chúa nhận, thật vậy:  Năm 1971 ông Trần văn Thông (người bên lương) có một lô đất, kế bên nhà đang trồng bông, ông muốn sang lại nếu ai cần. Thật là cơ may cho họ đạo. Ban Hành Giáo đương nhiệm khi đó là ông Hoàng Trọng Do(Đặng), ông Trần Văn Thận(Quảng) và ông Vũ Văn Giản đại diện dân họ ký giấy sang lại với ông Trần Văn Thông. Lô đất dài 22m50, ngang 14m50 tổng diện tích 326,25m². Giá tiền sang hết 505.000đ.00 (năm trăm lẻ năm ngàn đồng chẵn).

Hăm hở vui mừng, Cha cố Tôma Phạm Ngọc Biểu và dân họ bắt tay xây dựng Nhà nguyện. Ngày 16/12/1972 bắt đầu khởi công xây dựng Nhà nguyện, xây cất đơn sơ, tường gạch, mái lợp tôn kẽm, phần lòng nhà dài 15m, ngang 8m, cao 6m, tận dụng cả hai hiên trước và sau. Sau 4 tháng nỗ lực xây dựng, ngôi nhà của Chúa đã hoàn thành, bước khởi đầu kiến tạo Nhà Chúa đầy ắp yêu thương, kinh phí hết hơn 1 triệu đồng (một triệu đồng), do dân họ chung góp cùng với các ân nhân giúp đỡ.

 Ngày 01-5-1973 Cộng đoàn Phú Hòa vui mừng đón Đức Tổng Giám Mục PhaoLô Nguyễn Văn Bình và Đức Cha Phụ tá Phanxicô Xaviê Trần Thanh Khâm về dâng Thánh Lễ khánh thành Thánh đường Phú Hòa. Từ đó ngày 01-5 là ngày Họ đạo nhận Thánh Giuse lao động là Bổn mạng.

Sau khi có Nhà nguyện, Cha cố Tôma Phạm Ngọc Biểu từ Phú Bình qua dâng Thánh lễ lúc 3 giờ chiều chúa nhật hằng tuần. Lễ An táng, lễ hôn phối, cũng được cử hành tại nhà nguyện này. Ban ngày có lớp mẫu giáo, để trông nom dạy dỗ con em trong Giáo xứ. Ban tối giáo dân đến  Nhà nguyện đọc kinh chung. Nhà nguyện là quả tim của họ đạo, là nơi đem lại tình yêu và giúp mọi người gần nhau hơn.

Như trên đã nói Phú Hòa có cộng đồng người Hoa sinh sống, trong đó có nhiều gia đình người Hoa công giáo, vì thế năm 1973 Cộng Đoàn Phú Hòa được Linh mục Polvala Hòa người Pháp đến giúp mục vụ cho bổn đạo người Hoa. Cha dâng Thánh lễ vào mỗi chiều thứ năm bằng tiếng Hoa cho người Hoa, Cha Polvala lại đến thuê nhà ở Phú Hòa, sinh hoạt với bà con công giáo người Hoa và cộng đoàn Phú Hòa. Với chỉ với 4 tháng sinh hoạt với Phú Hòa, học tiếng Việt ở Phú Hòa, Cha Polvala lại dâng Thánh lễ mỗi chiều thứ ba bằng tiếng Việt cho cộng đoàn người Việt. Cộng đoàn Phú Hòa trở nên thật sinh động, người Việt cũng đi tham dự Thánh lễ bằng tiếng Hoa và người Hoa cũng đi tham dự thánh lễ cử hành bằng tiếng Việt. Người Việt, Hoa cùng chung sức xây dựng Cộng đoàn, cộng đoàn thật đoàn kết yêu thương. Rất tiếc đến năm 1975 vì tình hình xã hội nên Cha Polvala phải rời Phú Hòa .

Phú Hòa không dừng lại, luôn phát triển. Năm 1975, chủ đất cũ về quê, ông sang lại cho Họ Đạo lô đất còn lại với giá thỏa thuận 50.000đ (năm chục ngàn đồng). Khuôn viên nhà thờ tăng lên thành 720 m² .

 Năm 1978 Cha Cố Tôma Phạm Ngọc Biểu về hưu vì lý do sức khỏe, cố Linh mục Antôn Nguyễn Quang Bạch quyền Chánh xứ Phú Bình, phụ trách Phú Hòa.

Sau 15 năm xây dựng nhà thờ đã xuống cấp, Ngày 05-5-1988 Nhà thờ Phú Hoà trùng tu lần thứ nhất. Chuyển Nhà thờ ngang thành Nhà thờ dọc . Năm 1991 Nhà Thờ Phú Hòa lại Đại trùng tu một lần nữa, nới rộng diện tích thành 760 mđể đáp ứng nhu cầu phát triển của giáo dân. Chiều 24-6-1991 Đức Cha Phaolô Nguyễn Văn Bình và Đức Cha Phụ tá Lu-y Phạm văn Nẫm, về thăm và chúc lành cho công trình Đại trùng tu Thánh Đường Phú Hoà. Đức Cha đã tìm hiểu, lắng nghe Cộng Đoàn Phú Hòa.

Và ngày 27-9-1991 một bước ngoặc mới của Phú Hòa. Cha Phêrô Nguyễn Văn Châu quản hạt Phú Thọ khi đó đọc quyết định số 116/VP-91 của Toà Tổng Giám Mục, do Đức Cha Phaolô Nguyễn Văn Bình ký ngày 27-9-1991 quyết định: tách Họ Đạo Phú Hòa ra khỏi Giáo Xứ Phú Bình, tạm giao Phú Hòa cho Cha Hạt trưởng Tân Sơn Nhì ( khi đó là cha Đaminh Vũ nguyên Thiều) phụ trách cho đến khi có Linh Mục Chánh xứ chính thức. Đây có thể coi là bước ngoặc của Phú Hòa, Phú Hòa được tách khỏi Giáo xứ Phú Bình, nhưng lại chưa có Cha Xứ chính thức.

Cha Đaminh Vũ Nguyên Thiều hạt trưởng Tân Sơn Nhì, Chánh xứ Tân Phú, một giáo xứ có số giáo dân rất lớn, Cha kiêm nhiệm Phú Hòa không xuể vì thế :

Năm 1993 Cha Giuse Đinh Quang Thịnh được Cha Đaminh Vũ Nguyên Thiều giao đặc trách Phú Hòa.

Năm 1993 giáo dân Phú Hòa cố gắng dành dụm bỏ thùng tiết kiệm, vay muợn mua thêm lô đất phía đầu nhà thờ diện tích 6mx20m(120m­²) của Ô bà Trần Văn Tơ. Năm 1994 xây hội trường trên nền đất vừa mua năm 1993.

Năm 1995 lại mua thêm lô đất diện tích 4mx21m (84m²) gía 18,5 lượng vàng(42.000.000đ) của Ô bà Hoàng Trọng Trình, và xây nhà cho các Dì Dòng Mến Thánh Giá Tân Việt giúp công việc phụng vụ, sinh họat giáo lý, mở lớp dạy học các em trong Giáo Xứ.  Cha Giuse Đinh Quang Thịnh dạy 2 buổi Thánh kinh hằng tuần cho giáo dân. Ngày 25-11-1996 Cha Giuse Đinh Quang Thịnh không đặc trách Phú Hòa nữa.

Ngày 9-12-1996 Cha Đaminh Trần Đức Công được Cha Đaminh Vũ Nguyên Thiều giao đặc trách Phú Hòa. Những năm này, do các gia đình thuộc diện giải tỏa kênh Nhiêu lộc chuyển về các chung cư trên địa bàn Phú Hòa ngày một đông,  nên số giáo dân Phú Hòa tăng đột biến, phải tìm cách mở rộng mặt bằng để đáp ứng nhu cầu của giáo dân. Năm 1998 Phú Hòa mua thêm 1 căn nhà số 825D đường Âu Cơ giá 43 lượng vàng. Cha Đaminh Trần Đức Công và Ban Đại diện Giáo Xứ ra Phan Thiết xin và được Đức Cha Giám quản Nicola Huỳnh văn Nghi cho 05 lượng vàng, số còn lại giáo dân Giáo xứ lại dành dụm, bỏ thùng tiết kiệm, vay mượn đến 2001 thì trả hết nợ.

Cha Đaminh Trần Đức Công tổ chức cho giáo dân Bầu Hội đồng Mục vụ Giáo xứ theo quy chế của giáo phận. Hội đồng mục vụ có hơn 40 thành viên. Cha tổ chức sinh hoạt phụng tự theo khuynh hướng hội nhập với văn hóa Việt Nam như múa lân, đội trắc, chiêng trống, rước sách, đóng đinh táng xác… rước cung nghinh Chúa Hài Đồng quanh các con đường trong giáo xứ, giới thiệu Chúa với anh em lương dân. Cùng với sự giúp đỡ tận tình của các Dì Dòng Mến Thánh Giá Tân Việt, các sinh hoạt của Phú Hòa trở nên sôi nổi, hoạt động xã hội được quan tâm, các gia đình khó khăn được hỗ trợ các phần gạo hằng tháng. Ngày 31-5-1999 Cha Đaminh Trần Đức Công vì công tác mục vụ, thôi đặc trách Phú Hòa .

Tháng 9-1999 Cha Giuse Nguyễn văn Thanh đặc trách Phú Hoà. Cha Giuse Nguyễn Văn Thanh đổi căn nhà số 825D Âu cơ của giáo xứ lấy căn nhà 19/4 Âu cơ và xây hội trường giáo lý trên nền ngôi nhà này.

Phú Hòa lại có một bước ngoặc quan trọng, có Linh mục chánh xứ . Ngày 04-10-2007 Cha Antôn Mai Đức Huy được Đức Hồng y Gioan. Bt  Phạm Minh Mẫn bổ nhiệm làm Linh Mục Chánh Xứ tiên khởi của giáo xứ Phú Hòa. Và Giáo xứ Phú Hòa lại được trở về Giáo hạt Phú Thọ .

Sau khi Cha Antôn nhận Giáo Xứ, Cha đã đi thăm tất cả các gia đình trong giáo xứ, tìm hiểu sinh hoạt của giáo dân, đưa  các sinh hoạt mục vụ của giáo xứ  đi vào nề nếp. Cha củng cố lại Hội Đồng Mục vụ. Cho bầu lại Hội Đồng Mục Vụ giáo xứ. Giáo dân đến nhà thờ ngày một đông hơn. Nhà thờ không đủ chỗ để tham dự Thánh lễ, ngồi tràn ra đường, đi tham đự Thánh lễ không có chỗ để xe, các em thiếu nhi không đủ phòng để học giáo lý, các đoàn thể không có nơi để hội họp sinh hoạt.

Năm 2007 Giáo xứ Phú Hòa có 617 gia đình với 2.452 giáo dân, chia làm 6 khu giáo, giáo xứ có 4 đoàn thể, 4 ca đoàn, ban hát và Đoàn thiếu nhi Thánh thể.

Các hội đoàn hoạt động ở các lãnh vực khác nhau như : đọc kinh tối ở các gia đình, thăm bệnh nhân, thăm hỏi, giúp đỡ người già yếu neo đơn, khó khăn. Cha xứ tổ chức các phần quà tặng cho các gia đình khó khăn vào dịp lễ tết. Các hội đoàn tham gia các công tác bác ái xã hội, tổ chức những chuyến ủy lạo, ủng hộ thiên tai, trại phong, đến chia sẻ với những xứ bạn vùng cao vùng xa còn nhiều khó khăn. Việc học giáo lý luôn là mối quan tâm hằng đầu của Cha xứ, việc dạy và học giáo lý được tổ chức quanh năm, với các lớp theo từng lứa tuổi. Các lớp giáo lý dự tòng thường đựơc tổ chức song song với với các lớp giáo lý hôn nhân dành cho thanh niên nam nữ trong và ngoài xứ  tự nguyện theo học.Trong tháng Mân côi đến tất cả các gia đình trong xứ đọc kinh tôn sùng Đức Mẹ. Phú Hòa một giáo xứ tương đối trẻ trung còn nhiều khó khăn thiếu thốn, diện tích đất nhà thờ chỉ có 918,4 mét vuông. Phú Hòa là Giáo điểm truyền giáo, đang phát triển không ngừng cả về vật chất lẫn tinh thần, giáo dân ngày càng đông, nhà thờ quá nhỏ hẹp, xuống cấp trầm trọng, mùa mưa dột và ngập nước, mùa nắng nóng nực…..trải qua nhiều lần trùng tu, mở rộng vẫn không đáp ứng được nhu cầu phát triển của giáo xứ. Ước mong có 1 ngôi Thánh đường mới luôn ấp ủ từ các em thiếu nhi cho đến các cụ già. Vì thế Cha xứ AnTôn Mai Đức Huy cùng tòan thể giáo dân đi đến nhất trí xây dựng nhà thờ mới, sau một năm Cha xứ phát động “bao thơ tiết kiệm “. Lễ đặt viên đá đầu tiên đã được tổ chức vào ngày 02-5-2009 do Đức Cha phụ tá Phêrô Nguyễn Văn Khảm chủ sự. Lễ khởi công ngày 22-7-2009

Sau gần một năm nỗ lực xây dựng với nhiều thuận lợi lẫn khó khăn, cùng với kinh nghiệm xây nhà thờ và sự sâu sát của cha xứ, không có tai nạn nào xảy ra, trong quá trình thi công chưa bao giờ công việc bị ngưng trệ, Thánh đường Phú Hòa  đã hoàn thành tốt đẹp. Ngôi Thánh đường với tháp chuông cao vút gần 30 mét vượt trên những ngôi nhà xung quanh, giữa tháp chuông được đặt tượng Thánh Giuse thợ bổn mạng giáo xứ. Hai vòng cung từ tháp chuông xuống hai cầu thang bộ dẫn lên tầng 1 của thánh đường như những nét của chữ Anpha và ômêga, mặt tiền là hai bức phù điêu hình Chúa Thánh Thần và các Thánh tử Đạo Việt Nam. Phần cung Thánh mang tính hội nhập với Bàn thờ trời tròn đất vuông Việt Nam, đồng thời  mang tính quy tụ, hiệp thông. Nhà thờ Phú Hòa được thiết kế một trệt, một lửng và một lầu. Tầng trệt sử dụng làm nơi sinh hoạt, làm hội trường, hoa viên, nơi để xe. Tầng 1 và lửng để cử hành phụng vụ. Nhà thờ lại có hành lang nối với hội trường giáo lý 3 tầng được trùng tu lại. Để giúp người già yếu tàn tật ngồi xe lăn dễ dàng tham dự Thánh lễ, Nhà thờ cũng thiết kế 1 thang máy

Lễ khánh thành Thánh đường Phú Hòa được tổ chức vào ngày 12-6-2010 do Đức Cha Vinh sơn Nguyễn văn Bản giám mục Ban Mê Thuộc chủ sự.

 Hơn 50 năm hình thành và phát triển. Phú Hòa ngày một ổn định vững vàng. Mọi người cùng ghi nhớ những công ơn, của các bậc tiền nhân hy sinh xây dựng giáo xứ, luôn phát huy những đóng góp quý báu ấy để làm giáo xứ Phú Hòa lớn mạnh hơn.

  Nhìn lại những chặng đường đã qua, cộng đoàn giáo xứ Phú Hòa có được như hôm nay chính là nhờ hồng ân bao la của Chúa. Cộng đoàn giáo xứ Phú Hòa hiệp lời hân hoan tạ ơn Chúa, vì: “Tất cả là hồng ân”, như khẩu hiệu của Cha Antôn Chánh xứ.

   Hoàng Xuân Bảo

Nguồn: gxphuhoa.org