I. Giới thiệu chung

Nhà Thờ Chính Tòa Phú Cường tọa lạc ngay cạnh Ngã Sáu thuộc trung tâm Thành Phố Thủ Dầu Một, trên một khu đất cao hơn mặt đường lộ khoảng 04m 00.

Về lịch sử: Không ai biết rõ nguồn gốc họ Phú Cường, mà trước kia gọi là họ Thủ Dầu Một. May mắn chúng ta còn giữ lại được bức thư của Cha Phêrô Nguyễn Đức Nhi, Cha sở Việt Nam đầu tiên của họ Thủ viết cho Cha Poinat (Cố Oai) vào năm 1910. Ngài viết:

 “Vốn trước kia Đại Pháp qua Nam Kỳ thì chưa có họ Thủ, hoặc có một hai người đạo hạnh lếu láo theo ở giữa kẻ ngoại hoặc có kẻ trốn cơn bắt đạo, đến đó ẩn tránh vậy mà thôi. Đến lúc Đại Pháp đánh lấy thành Biên Hòa là năm 1861, thì qua chiếm cứ Thủ Dầu Một, vậy thì bổn đạo Tân Triều, Bến Gỗ, Búng, Lái Thiêu, Bến Sắn đổ tràn đến Thủ hoặc nương bóng cờ Langsa khỏi Trào Nam bắt bớ vì đạo, hay đặng buôn bán với người ngoại quốc. Bởi vậy sinh ra đông người có đạo ở đó. Tôi tưởng đó là gốc họ Thủ như vậy. Lúc ấy Đức Cha Bắc Kỳ (Mgr Puginier) với ít Cha Langsa cùng nhiều thầy chạy trốn bắt đạo vô Sài Gòn, nên Đức Cha Ngãi (Mgr Lefebre) xin các ông này lên Thủ coi sóc các họ sở ấy, vì các Cha trong này khi ấy ít lắm. Lại nhận các thầy theo Đức Cha ra làm thông ngon, như huyện Thi, thầy Tạo, thầy Viên, thầy sáu Diên, các ông này “potentes” (quyền thế) lắm, nhất là huyện Thi …”. Những điều Cha Phêrô Nhi viết trên đây cũng ăn hợp với một số tài liệu lịch sử của xã hội.

II . CÁC NHÀ THỜ CỦA HỌ PHÚ CƯỜNG:

1. Nhà Thờ đầu tiên xây dựng năm (1864).

Năm Ất Sửu, đời vua Tự Đức thứ 18 tức là năm 1865, Cha SOREL Constant-Joseph đến Việt Nam và được sai đến Thủ Dầu Một, nơi đây ngài đã cất lên một ngôi Nhà Thờ đầu tiên, bằng gạch, kiểu Gothique, có tháp, trên gò nông cao, cạnh Tòa Bố cũ.

Nhà Xứ, nhà Trường Quốc Ngữ thì được cất trên đồi nông thấp đối diện mái Nhà Thờ, gần bên mồ mả của thời đàng Cựu (nay là nơi cất nhà chơi của trường Thánh Giuse).

2. Nhà Thờ thứ hai xây dựng năm (1897).

Năm 1897, tại Thủ Dầu Một, công tác phá đồi lấp gạch, phóng đường quốc lộ được tiến hành nhộn nhịp. Vì dân phu đào đất phá nông quá nhiều, nên chân đồi nhà thờ bắt đầu bị trụt xuống, móng lồi ra làm nứt tường vách Nhà Thờ khá trầm trọng, khiến không sử dụng được nữa phải dỡ bỏ đi.

Thay thế Nhà Thờ bị hư, Cha Poinat (Cố Oai), lúc ấy là Chánh Sở họ Thủ đã cất một ngôi Nhà Thờ khác khiêm tốn hơn trên đất thánh cũ (tức chỗ làm võ đài của trường Thánh Giuse, đường Trần Tử Bình). Đất Thánh được dời về địa điểm khác ở bên cạnh đường đi vô Họ đạo Chánh Thiện, thuộc phường Hiệp Thành – Và đến năm 1995, vì nhu cầu phát triển đô thị, Đất Thánh được nhà nước quy hoạch xây dựng Trường chuyên Hùng Vương và năm 2001 xây trường Lê hồng Phong..

Nhà Thờ thứ hai này được làm bằng gỗ mít nài, lợp ngói, nền lát gạch tàu, khá rộng rãi (28m x 17m). Tuy chính ngài cũng như các cha sở kế tiếp đều coi đây là Nhà Thờ tạm, chờ lúc thuận tiện sẽ cất Nhà Thờ khác xứng đáng hơn. Dầu vậy nó cũng thọ được trên 40 năm.

3. Nhà Thờ thứ ba xây dựng năm 1941.

 Ngày 01 tháng 02 năm 1938, họ Thủ tiếp nhận cha sở mới, Cha Félix Frison (Cố Hoàng). Ngài đến thay thế cha sở Phanxicô Lê Vĩnh Khương được đổi lên làm cha sở Dầu Tiếng. Cố Hoàng vừa xây xong Nhà Thờ Mặc Bắc (Vĩnh Long) thì được đổi về Thủ. Nhà thờ Thủ cũng đến lúc phải xây lại. Vì thế Ngài đã khởi công ngay, rập theo mẫu Nhà Thờ Mặc Bắc vừa mới hoàn thành. Theo người ta kể lại, Ngài đã đưa nhóm thợ Mặc Bắc lên và chính Ngài trực tiếp đốc công xây cất. Ngài cũng dùng tiền của gia đình để lại mà mua sắm vật liệu và trang trải mọi chi phí.

Nhà Thờ được kiến thiết hoàn toàn bằng gạch, vôi và cát. Vì thế, để có thể đứng vững, tường và cột được xây rất liên cố, đồ sộ. Đây là những bức tường dày 50 cm (50 phân) xây trên nền đá. Hai hàng cột giữa to và cao. Trần được ghép thành những vòm, coi ngoạn mục, uy nghi và trang trọng. Cây tháp hiện nay là cây tháp đã đổ mất phần ngọn…

Nhà Thờ mới được làm Phép và khánh thành vào ngày thứ tư, 23 tháng 07 năm 1941. Hôm ấy cũng làm Phép hai quả chuông mới. Như vậy tới nay Nhà Thờ này đã được hơn nửa thế kỷ.

Khi trở thành Nhà Thờ Chánh Tòa vào cuối năm 1965, Cha Antôn Phùng Thành đã sửa sang lại cho hợp với phụng vụ mới và tiện việc cử hành các nghi Lễ đại triều.

 4. Nhà Thờ Chánh Toà hiện nay (xây dựng năm 2009).

Vì tình trạng xuống cấp của Nhà Thờ được xây năm 1941. Không bảo đảm được sự an toàn cho tín hữu khi đi dâng Lễ. Đức Cha Phêrô Trần Đình Tứ, Giám Mục Giáo phận đã quyết định xây dựng Nhà Thờ Chánh Toà mới theo kiến trúc Gothic.

Vào ngày 13 tháng 6 năm 2009, Đức Cha Phêrô Trần Đình Tứ chính thức làm Lễ đặt viên đá đầu tiên, khởi công xây dựng ngôi Nhà Thờ mới.

Sau 5 năm xây dựng, vào ngày 25 tháng 4 năm 2014, Đức Cha Giuse Nguyễn Tấn Tước đã cung hiến Nhà Thờ mới này cho Thánh Tâm Chúa Giêsu.

Nhà Thờ Chính Tòa Phú Cường có vị trí giữa trung tâm thành phố Thủ Dầu Một, nằm trên một gò cao, như muốn gọi mời mọi người vươn lên, vượt ra khỏi những vướng bận của cuộc sống để đến với Thánh Tâm Chúa Giêsu, nguồn mạch yêu thương.

III. SINH HOẠT HỌ ĐẠO XƯA VÀ NAY :

Theo lá thư của Cha Phêrô Nhi, về mặt tôn giáo cũng như xã hội học của Họ Thủ vào năm 1875 : “Khi tôi đến đó (1875) thì mọi sự là “bien organisé” (có tổ chức đàng hoàng), nhà thờ có rồi, như cha đã thấy (mà cha nào tạo lập tôi không rõ), nhà cha sở cũng có trên nông thấp trước nhà thờ, cha cũng biết – có trường quốc ngữ (mà cha nào tạo lập tôi không nhớ)…

Khi tôi đến đó số bổn đạo gần 900, giàu có cả, nhất là huyện Thi, trùm Văn, huyện Vân, thầy Cửu, biên Quí, biên Mầu, biên Đình, biên Đó, biên Khao, biên Thản, bà Kim, bà Giàu (bà này còn sống hay đã chết xin cha hỏi bà này)”.

Về việc tổ chức các ngày lễ, cha có ghi:

   “Có một lần lễ sinh nhật dọn nhà thờ, ông Tham biện xem lễ. Lễ rồi ông ra nói cùng thầy rằng: “này là cửa thiên đàng. (Tôi không rõ ông nói thật hay có ý nhạo) nhưng mà thật họ dọn cũng thắp đèn vô vàn trên tháp nhà thờ, ngó coi thiệt mỏng mắt… kẻ ngoại đến coi là vô số, tổng làng trực chủ, canh giờ nghiêm chỉnh, bằng an…”

Theo tài liệu của MEP, vào thời cha sở Boutier  Charles (1882 – 1886), họ Thủ số giáo dân đã tăng là 1200 người.

Về mặt văn hóa, Cha Phùng Thanh Quang có ghi:

   “Năm 1902, tỉnh Thủ Dầu Một được thành lập, họ Thủ tuy kém về tài chánh, nhưng củng cố vươn lên. Trường học nới rộng và tách riêng trường nam và trường nữ, các bà phước trắng dòng thánh Phaolô dạy học. Người ta vẫn còn nhắc nhở đến Soeur Cathérine dạy lớp các trẻ lớn bao đồng trọng thể và đánh đàn rất giỏi. Soeur Anteine lo cho học trò nữ dạy học rất giỏi”.

Từ cuối năm 1965, Địa phận Phú Cường được thành lập, tách rời khỏi địa phận Sài Gòn. Nhà Thờ Thủ đã trở thành Nhà Thờ Chánh Tòa của Địa Phận mới mang cùng tên Phú Cường.

Cha Phùng Thành được  Đức Cha Giuse Phạm Văn Thiên mời về làm quản lý Địa Phận kiêm  Chánh Sở Nhà Thờ Chánh Toà. Trong vòng không đầy 2 tháng, Cha phải gấp rút xây Toà Giám Mục tạm thời  tại cánh phải của Nhà Xứ kịp đón Đức Giám Mục về nhận Địa Phận , ngày 06/01/1966.

Từ đây, Phú Cường trở thành trung tâm của Địa Phận nơi có Tòa Giám Mục. Đức Giám Mục thường xuyên cử hành các nghi thức trong những ngày Lễ quan trọng, với sự tập trung của các linh mục và giáo dân trong toàn Địa Phận. Nơi đây, các lớp người từ các miền trong Địa Phận đã tụ về để hội họp, để thụ huấn, để sinh hoạt.

Con số giáo dân đã bắt đầu tăng lên, vì chiến tranh đã đến lúc ác liệt tại các vùng  sâu, nên giáo dân từ nhiều nơi đổ về lánh cư.

Trường Tiểu Học trước kia, từ niên khóa 1966 đến 1967 đã trở thành trường Trung Tiểu Học. Năm 1970 một ngôi trường được xây kiên cố với 01 hầm, 01 trệt, 02 lầu dài trên 60 m. Trường đã trở thành trường trung học tư thục lớn nhất của toàn tỉnh với danh hiệu trường Thánh Giuse. Từ năm 1978, trường Thánh Giuse đã được giao cho nhà nước quản lý… Nhà thờ còn giữ lại ½ tầng hầm và 03 phòng tầng trệt để dạy giáo lý.

Song song với việc  xây cất nhà trường, Cha Phùng Thành cũng xây một võ đường để cho các học sinh luyện tập võ thuật nhu đạo, ngay trước sân trường.

Năm 2008 Chính quyền tỉnh Bình Dương trao trả lại trường Thánh Giuse cho Toà Giám Mục để có mặt bằng xây dựng Nhà Thờ mới Chánh Toà.

Năm 2021 Cha Antôn Hà Văn Minh đã cho trùng tu trường Thánh Giuse, trở thành Nhà Mục Vụ của Giáo Xứ Chánh Toà.

Năm 1970, do chính biến tại đất Campuchia, Hội dòng Con Đức Mẹ phải rời khỏi Trụ sở Russeykeo về Việt Nam và được Đức Cha Giuse tiếp nhận vào Địa Phận và đặt trụ sở mới tại khuôn viện Nhà Thờ Phú Cường.

Năm 1972, Hội dòng Mến Thánh Giá Thủ Thiêm đã xây mới một trụ sở tại đường Trần Văn Hùm, để làm ký túc xá cho học sinh tiểu học. Cho đến năm 1975, giáo xứ Chánh Toà có 3 cộng đoàn nữ tu:

• Các soeurs dòng Phaolô phục vụ tại Bệnh Viện tỉnh.
• Con Đức Mẹ phục vụ  Nhà Xứ và Phòng Thánh.
• Các Dì Mến Thánh Giá Thủ Thiêm phụ trách giáo lý.

Hiện nay có 6 Hội Dòng phục vụ:

• Hội Dòng Con Đức Mẹ: Phục vụ chưng hoa Nhà Thờ, tập hát ca đoàn và dạy giáo lý thiếu nhi.
• Hội Dòng Mến Thánh Giá Thủ Thiêm: Dạy giáo lý thiếu nhi.
• Hội Dòng Đa Minh Bùi Chu: Dạy giáo lý thiếu nhi.
• Dòng Hiến Sĩ Đức Mẹ Vô Nhiễm (OMI): Hướng dẫn giáo lý các em vào đời, đồng với sinh viên Phú Cường.
• Hiệp hội Thừa Sai Đa Minh Phú Cường: Tập hát ca đoàn.
• Dòng Thừa Sai Đức Tin: Đồng hành giới trẻ.

   1 – Sinh Hoạt Đạo Đức:

Hiện nay Lễ Chúa Nhật có 8 Thánh Lễ:

• Chiều Thứ Bảy:
  • • Thánh Lễ: 17g30 – 18g30
• Chúa Nhật:
  • • Thánh Lễ: 5g00 – 6g00
    • Thánh Lễ: 7g00 – 8g00
    • Thánh Lễ Thiếu Nhi: 8g15 – 9g15
    • Thánh Lễ dành cho Ngoại Kiều: 10g30 – 11g30
    • Thánh Lễ: 16g00 – 17g00
    • Thánh Lễ: 17g30 – 18g30
    • Thánh Lễ: 19g00 – 20g00.
• Mỗi Thánh Lễ đều có một Ca Đoàn phụ trách hát Lễ bao gồm:
  • • Ca Đoàn Hiền Mẫu
    • Ca Đoàn Gia Trưởng
    • Ca Đoàn Các Thánh Tử Đạo Việt Nam
    • Ca Đoàn Cecilia
    • Ca Đoàn Lucia
    • Ca Đoàn Têrêsa
    • Ca Đoàn Thiếu Nhi
• Ngày thường có 02 Thánh Lễ:
  • • Thánh Lễ sáng 5g00 và chiều 17g30.
• Chầu Thánh Thể sau Lễ chiều Thứ Bảy hàng tuần, và Chúa Nhật đầu tháng sau Thánh Lễ Thiếu Nhi.
• Kiệu Đức Mẹ mỗi chiều Thứ Bảy đầu tháng.
• Các Thừa Tác Viên Thánh Thể Chầu Tĩnh Tâm vào tối Thứ Sáu tuần thứ hai trong tháng.
• Làm việc tôn sùng Lòng Chúa Thương Xót hàng ngày vào lúc 15g00.
• Các hội đoàn: Legio Mariae, Dòng Ba Phan sinh, Dòng Ba Cát Minh, Lòng Chúa Thương Xót, Hội Hiền mẫụ, Hội Gia Trưởng, Thiếu Nhi Thánh Thể, Hội Phụ Lão, Ban Bác Ái lo phục vụ cho người nghèo trong Giáo Xứ, Hội Khuyến học lo học bổng cho các em nghèo, Nhóm sinh viên Công Giáo Phú Cường.
• Mỗi tháng vào tối Thứ Bảy tuần thứ hai: có Thánh Lễ dành riêng cho Giới Trẻ.

   2 – Việc học Giáo Lý:

• Giáo Lý Thiếu Nhi có năm khối:
  1. Khối Khai Tâm
  2. Khối Rước Lễ lần đầu
  3. Khối Thêm sức
  4. Khối Bao đồng
  5. Khối Vào đời.
• Niên khoá 2021 – 2022 có 860 em, với 23 lớp học. Các em học Giáo Lý mỗi tuần sau Lễ Thiếu nhi.
• Giáo Lý Hôn Nhân có ba khoá mỗi năm.
• Giáo Lý Dự Tòng có bốn khoá môi năm.

   3 – Công Tác Bác Ái Xã Hội:

Trước 1975, Caritas Điạ phận Phú Cường do Cha Antôn Phùng Thành làm giám đốc  đặt văn phòng hoạt động tại Phú Cường.  Hiện nay, Ban Bác Ái Giáo xứ phục vụ cho người nghèo, phát 680 phiếu nhận gạo cho người nghèo hàng tháng, mỗi phiếu 5 ký gạo, hàng năm đi thăm viếng và chia sẻ với các Mái ấm: Tình Mẹ, Nhân Nghĩa, Mái ấm Nhân hậu.

Hội khuyến học mỗi năm cấp học bổng hai kỳ cho 30 em từ cấp một cho đến đại học.

   4 – Thăm Viếng Mục Vụ:

Giáo xứ Chánh Toà Phú Cường hiện nay có 5 Giáo Khu:

• Giáo khu Vô Nhiễm
• Giáo Khu Thánh Giuse
• Giáo Khu thánh Martin de Porres
• Giáo Khu La Vang
• Giáo khu Thánh Antôn

Cha sở và các cha phó thực hiện việc thăm viếng mục vụ mỗi quí một lần, đặc biệt các ông bà cụ neo đơn, người bệnh tật, gia đình nghèo túng trong Giáo xứ, các Trưởng, phó Giáo khu cùng đồng hành trong việc thăm viếng mục vụ này.

Nguồn: https://giaoxuchanhtoaphucuong.com/