Theo sử truyền, thời bấy giờ có một làng gọi là Thủy Trú Thôn, Bạch Hạ, Duy Tiên, Hà Nam. Làng nằm cách bờ sông nhỏ khoảng 200m về phía Tây, số dân khoảng gần 300 nhân khẩu.

Năm 1884 làng được Cha bề trên của Chủng viện Hoàng Nguyên, cùng các Thầy thường xuyên sang giúp đỡ dân làng và giảng dạy đạo Thánh Đức Chúa Trời. Sau một thời gian, những hạt giống đức tin đã được nẩy mầm.

Đến cuối năm 1885, có 6 gia đình gồm 27 nhân danh, đã rời làng Thủy Trú ra bờ sông lập nghiệp, xin theo đạo Thánh Chúa và đón nhận đức tin, thành lập trại đạo Thủy Trú. Thời gian này các Cha cố Chủng viện, Cha xứ Hoàng Nguyên cùng các Thầy bên nhà Tràng vẫn thường xuyên lui tới, để dạy giáo lý và hướng dẫn đời sống đức tin.

Cùng năm ấy Cha xứ Hoàng Nguyên đã tìm mua cho một ngôi nhà 3 gian, dựng thành ngôi nhà nguyện và thành lập giáo họ Thủy Trú từ đây, và cụ Phêrô Nguyễn Văn Sáng được đặt làm Trùm họ đầu tiên.

Đến năm 1917, số giáo dân ngày một gia tăng, bề trên Giáo phận cho đặt móng xây ngôi nhà thờ bằng gạch, lợp ngói. Nhưng lực lượng lao động ít, chỉ khoảng 30 người, lại thiếu thốn nguyên vật liệu nên kéo dài đến 7 năm sau nhà thờ mới hoàn thành. Nhà thờ dài 27m, rộng 7m, tháp cao 24m. Năm 1955, tháp nhà thờ bị sét đánh vỡ, nên phải sửa chữa lại tháp chỉ còn 22m.

Đến năm 1956, Nhà Tràng Hoàng Nguyên bị tan hoang bởi bom đạn, các Thầy chủng sinh chuyển đi nơi khác, nên cha Phaolô Vũ Ngọc Chỉnh đã xin bề trên Giáo phận, cho giáo họ quả chuông tháp nhà khảo của Chủng viện.

Đời sống Đức tin của Giáo họ ngày càng phát triển, nên năm 1996 bề trên Giáo phận đã cho Giáo họ được Chầu Mình Thánh Chúa vào Chúa Nhật thứ 2 của tháng 01 hàng năm, và nhận Thánh Mát-thi-a Tông đồ làm quan thầy.

Năm 2002 – 2003 nhà thờ xuống cấp, cha xứ Giu-se Ma-ri-a Bùi Tám đã cho tu sửa, cơi nới thêm sang hai bên và kéo dài gian Cung Thánh về phía Tây với chiều dài là 32m, rộng 12m. Tổng diện tích nhà thờ 2.148m2.

Đầu năm 2021, được sự quan tâm của Cha xứ Phao-lô Phạm Văn Mạnh và vì nhu cầu mục vụ của Giáo xứ, nên Giáo xứ đã xây dựng nhà xứ. Tổng diện tích hiện nay của khuôn viên nhà xứ là 3.114 m2.

Bên cạnh đó, hạt giống đức tin đã trổ sinh hoa trái và đã ươm trồng cho nhà Chúa 3 linh mục cả triều lẫn dòng và 1 thầy dòng.

Tất cả là hồng ân, trải qua biết bao thăng trầm lịch sử, ngày 18/11/2021 nhờ tình thương của Đức TGM Giu-se, cùng với sự quan tâm của Cha Quản hạt Giu-se và sự hướng dẫn tận tình của Cha xứ Phao-lô, Giáo họ Thủy Trú đã được nâng lên hàng Giáo xứ với hai giáo họ trực thuộc là Tri Thủy và Vĩnh Xuân. Tổng nhân danh toàn xứ là 1.412. Trong đó xứ Thủy Trú: 1.067 nhân danh; họ Tri Thủy: 290 nhân danh; và họ Vĩnh Xuân: 55 nhân danh.

GIÁO HỌ TRỰC THUỘC:

• Giáo họ Tri Thủy
• Giáo họ Vĩnh Xuân