Từ diễn biến lịch sử 1954, sau hiệp định Genève, bằng các phương tiện như đường thủy Hải phòng….một số khá đông người dân từ miền Bắc vào Nam sinh sống và lập nghiệp mà phần đông là giáo dân thuộc gốc Bùi Chu – Phát Diệm và giáo dân thuộc gốc Sa Châu được đưa về trại tạm cư Tân Sơn Nhất (nay là công viên Hoàng Văn Thụ, phường 02, Quận Tân Bình) và được sắp xếp ở tạm trong những nhà bạt lớn, sàn ván.

Để duy trì niềm tin Công Giáo và lòng sùng đạo, ngay tại góc đông bắc của trại, một dãy nhà năm gian được dựng lên với cột gỗ vuông, mái lợp tôn, chung quang ghép ván cao khoảng 1 mét. Tại đây vừa được làm văn phòng tiếp nhận và phân phối nhu yếu phẩm, vừa là nhà nguyện để mỗi sáng Cố Linh Mục Augustinô Nguyễn Văn Tra từ Tiểu chủng viện Phaolô Phát Diệm ở Phú Nhuận về dâng lễ.

Đầu năm 1955, trại tạm cư Tân Sơn Nhất được giải tỏa. Dưới sự hướng dẫn của Cha Cố Augustinô Nguyễn Văn Tra, giáo dân gốc Bùi Chu – Phát Diệm được chuyển đến khu đất trống của người Pháp (nguyên là khu ruộng khô cằn) và đã gầy dựng nên Giáo Xứ Mẫu Tâm ngày nay. Còn lại một số giáo dân gốc Sa Châu theo Cha Cố Đaminh Mai Ngọc Khuê lập nên giáo xứ Tân Sa Châu. Cũng từ đây Mẫu Tâm và Tân Sa Châu trở thành địa danh hành chính là Ấp Tân Sa Châu, xã Tân Sơn Hòa, Quận Tân Bình, Tỉnh Gia Định.

Vì thời gian này chưa có nhà thờ nhưng để duy trì niềm tin Công Giáo và đời sống tâm linh, mỗi sáng giáo dân tập trung trong khu vực nhà mồ Lăng Cha Cả, nơi an táng Đức Cố Giám Mục Bá Đa Lộc để cùng nhau dự lễ.

Với nỗ lực của giáo dân và sự đồng thuận của Cha Cố Augustinô Nguyễn Văn Tra, nhà thờ đầu tiên với tên gọi Mẫu Tâm đã được xây dựng bằng cột gỗ vuông, mái lá, ghép ván tọa lạc tại số 163A đường Võ Tánh nối dài, gần Lăng Cha Cả, ngày nay địa chỉ trên đã được đổi thành số 389 đường Hoàng Văn Thụ, phường 02, Quận Tân Bình, Tp Hồ Chí Minh.

Sau khi hoàn thành nhà thờ, nhận thấy tầm quan trọng của giáo dục đối với con em giáo dân trong giáo xứ là cần thiết, Cha Cố Augustinô Nguyễn Văn Tra đã cho xây song song nhà thờ một dãy trường học bằng vật liệu nhẹ và đặt tên là Trường Tiểu Học Tư Thục Phaolô Bột.

Bên cạnh đó, để đáp ứng nhu cầu đời sống sinh hoạt hàng ngày, một khu chợ nhỏ nằm trong khu dân cư cũng đã dần được hình thành với tên gọi Chợ Lăng Cha Cả, khu chợ này vẫn đang còn tồn tại đến ngày nay.

Năm 1957, Cha Cố Augustinô Nguyễn Văn Tra được bề trên điều về làm Tổng Giám Thị Tiểu Chủng Viện Phaolô – Phát Diệm tại Phú Nhuận.

Tháng 8.1957, Cha Cố Antôn Nguyễn Văn Thủy từ xứ Tân Châu (Quang Trung – Hóc Môn) về làm Chánh Xứ Mẫu Tâm.

Hai năm sau, 1959, nhà thờ được xây dựng lại lần thứ nhất bằng những vật liệu bán kiên cố, cột gạch, tường xây, cửa gỗ, khang trang và rộng rãi trên khu đất như hiện nay. Trong quá trình xây dựng cũng đã gặp không ít khó khăn về cơ sở vật chất khi mà tường xây xong, các vì kèo và xà gồ đã sẵn sàng nhưng chưa có mái lợp. Được sự hỗ trợ và giúp đỡ của Đức Cố Giám Mục Harnet, Giám Đốc Caritas Hoa kỳ, lúc bấy giờ mái nhà thờ mới được lợp bằng chất liệu fibro ciment. Bên cạnh đó trường dạy cắt may Khiết Tâm cũng được hình thành nhằm tạo điều kiện cho con em trong giáo xứ học nghề.

Một tháp chuông được thiết kế bằng 4 trụ sắt ống, chiều cao khoảng 28 mét, mái tôn, được đặt phía góc sân bên trái cuối nhà thờ (nay là nơi đặt phù điêu 117 Thánh Tử Đạo). Đặc biệt quả chuông được đặt mua tại Pháp. Chứng kiến những biến cố trong lịch sử, sự thay đổi về con người, sự biến đổi về môi trường, quả chuông vẫn tồn tại hiên ngang như một lần nữa khẳng định giáo xứ Mẫu Tâm vẫn mãi trường tồn cùng thời gian với tiếng chuông ngân vang trong các dịp lễ trọng, các nghi thức hôn phối hay khi tiễn biệt một người con của giáo xứ về với Chúa mà nó hạnh phúc mang lại cho giáo dân như một phần không thể thiếu trong đời sống hàng ngày của giáo xứ.

Khi thấy số giáo dân ngày càng tăng. Cha Cố Antôn Nguyễn Văn Thủy và cộng đoàn đã cho nới rộng phía cuối nhà thờ ra thêm một gian nữa. Trong lần tái thiết này, tường cuối được xây cao thêm để đặt tòa Tôn Kính Đức Maria Mẫu Tâm, tượng được làm bằng ciment cao khoảng 1 mét 60. Công trình hoàn tất với niên hiệu được khắc dưới chân tượng.

Cuối năm 1962, trong thời gian sửa chữa và để không gián đoạn việc học hành của các em trong và ngoài giáo xứ, Cha Cố Antôn Nguyễn Văn Thủy đã cho chuyển trường tiểu học sang khu đất rộng cạnh nghĩa trang bưu điện cũ với sự giúp đỡ của ông bà Đào Nhật Tiến, chủ sở hữu khu đất này. Năm 1968, sau khi đã hoàn thành, trường được dời về lại với một ngôi trường mới kiên cố, một trệt, một lầu.

Cũng trong năm 1968, Đức Cố Tổng Giám Mục Phaolô Nguyễn Văn Bình đã cử tân Linh Mục Giuse Dương Như Hoan về làm Phó Xứ đầu tiên.

Mùa Thu năm 1970, Cha Cố Antôn Nguyễn Văn Thủy xin nghỉ hưu tại nhà hưu dưỡng Phát Diệm ở Xóm Mới Gò Vấp và qua đời ngày 11.07.1995

Vào tháng 8.1970, theo sự bổ nhiệm của Tòa Tổng Giám Mục, Cha Giuse Dương Như Hoan về làm Phó Xứ Phát Diệm, đồng thời Cha Cố Antôn Nguyễn Văn Luận nguyên Phó Xứ Phát Diệm về làm Chánh Xứ Mẫu Tâm. Sau khi tiếp nhận giáo xứ, nhận thấy nhu cầu học hỏi giáo lý cần thiết cho các em thiếu nhi và nhất là đối với đời sống tinh thần của giáo dân, Cha Cố Antôn Nguyễn Văn Luận đã cùng với Hội Đồng Mục Vụ bàn bạc việc mở rộng và xây dựng lại nhà thờ bằng vật liệu kiên cố : cột, mái, trần đều được làm bằng bê tông cốt thép. Mọi thành phần trong giáo xứ được kêu gọi chung trong việc đóng góp công sức, tiền của và lòng nhiệt thành để hoàn thành công việc trên.

Ngày 22.08.1971, Đức Cố Giám Mục phụ tá Phanxicô Xaviê Trần Thanh Khâm về dâng Thánh lễ đặt viên đá đầu tiên để xây dựng giáo xứ.

Ngày 01.12.1971, Cha Cố Antôn Nguyễn Văn Luận đã bắt đầu cho khởi công xây cất. Kinh phí từ nguồn tiết kiệm của giáo dân và các ân nhân xa gần đóng góp. Chỉ sau chưa đầy một năm xây dựng, nhân dịp lễ kính Đức Mẹ Hồn Xác Về Trời ngày 20.08.1972, Đức Cố Tổng Giám Mục Phaolô Nguyễn Văn Bình về làm lễ khánh thành ngôi Thánh Đường mới với chiều dài 34 mét, chiều rộng 12 mét, chiều cao 11 mét, chung quanh nhà thờ có tường, cổng và một tháp chuông. Song song và nằm trong khuôn viên nhà thờ là ngôi trường tiểu học Phaolô-Bột cũng được xây mới với 1 trệt, 2 lầu, 1 sân thượng rộng và thoáng mát. Bên trong Thánh Đường phần đầu là gian cung thánh với không gian rộng cho khoảng 20 linh mục làm lễ đồng tế. Tượng Chúa chịu nạn được đặt ở vị trí chính giữa Thánh Đường, phía trên cao. Tượng Đức Maria Văn Côi và tượng Thánh Giuse Bảo Trợ đặt hai bên đối xứng. Bàn thờ và tòa giảng làm bằng gỗ bọc mica. Phần giáo dân có 4 hàng ghế dành cho cộng đoàn với sức chứa khoảng 600 người tham dự thánh lễ. Phần cuối Thánh Đường là gác đàn dành cho các ca đoàn hát lễ. Một hành lang nhỏ và một kho được dùng làm phòng để hài cốt. Hiện nay phòng để hài cốt được chuyển lên lầu 1, khu trường học sau khi được tu sửa lại.

Sau năm 1975, ngôi trường được nhà nước tiếp quản và xây thêm 1 lầu trên nền sân thượng có sẵn để thành lập ngôi trường mới mang tên Nguyễn Thanh Tuyền do nhà nước quản lý. Trong thời gian này việc dạy và học giáo lý bị gián đoạn trong khi nhu cầu học của các em ngày càng tăng mà không có phòng học. Với những trăn trở của giáo xứ, năm 1998, Cha Cố Antôn Nguyễn Văn Luận và Hội Đồng Mục Vụ lên kế hoạch tái thiết mở rộng một phần nhà xứ bằng việc cơi nới và xây thêm 1 trệt, 3 lầu vừa là nơi để sinh hoạt mục vụ, vừa là chỗ để các em học hỏi giáo lý và các đoàn thể sinh hoạt. Công việc tái thiết – xây dựng nhà giáo lý khởi công và hoàn thành với thời gian 3 tháng.

Cùng với thời gian nhà thờ bị hư hỏng nhiều. Công việc mục vụ của Cha Cố Antôn Nguyễn Văn Luận và Hội Đồng Mục Vụ trở nên khó khăn khi số giáo dân tham dự các thánh lễ, nhất là những ngày lễ Chủ Nhật và Lễ Trọng ngày càng đông, trong đó số lượng người sống tạm cư chiếm phần không nhỏ.

Ngày 27.10.2001, Linh Mục Phêrô Nguyễn Văn Tâm nhận giấy bổ nhiệm của Tòa Tổng Giám Mục chính thức tiếp nhận giáo xứ, hướng dẫn tinh thần và đời sống đạo cho giáo dân thay Cha Cố Antôn Nguyễn Văn Luận nghỉ hưu và qua đời ngày 24.12.2003.

Linh mục Phêrô Nguyễn Văn Tâm, một linh mục trẻ, năng động, đầy nhiệt huyết. Với trách nhiệm của Cha Chánh Xứ và được mọi người tin tưởng vào khả năng lãnh đạo cũng như điều hành công việc, Cha Xứ đã mời họp Hội Đồng tân cựu để cùng nhau bàn thảo, trao đổi những vấn đề liên quan đến việc xin thu hồi lại ngôi trường nhằm mục đích có phòng ốc cho các em học hỏi giáo lý, các đoàn thể và ca đoàn sinh hoạt. Được sự chuyển cầu của Đức Maria Mẹ Thiên Chúa, mọi công việc trên đã diễn ra một cách tốt đẹp và đúng theo dự kiến.

Tháng 5.2004, Cha Xứ cùng với Hội Đồng Mục Vụ bàn các phương án trùng tu và nâng cấp Thánh Đường . Công việc khởi công từ ngày 03.07.2004 và kết thúc ngày 24.12.2004.

Nguồn: Titocovn.com